موتور‌های دیزلی باقدرت و کارایی خود، قلب تپنده طیف گسترده‌ای از ماشین‌آلات، از کشتی‌ها و کامیون‌ها تا ژنراتور‌ها و تجهیزات کشاورزی هستند. شناخت علت خرابی موتور دیزل، با وجود استحکام و پایداری آن، باعث افزایش طول عمر، کاهش هزینه‌ها و ارتقای سطح عملکرد آن‌ها می‌شود. افراد با آگاهی کامل از خرابی‌های موتور دیزل و راه حل‌های پیشگیرانه، به تنها می‌توانند از رخ دادن بسیاری از خرابی‌های جلوگیری کنند، بلکه می‌توانند در صورت بروز هرگونه مشکل آن را بر طرف کنند. در این مقاله قصد داریم ابتدا موتور‌های دیزل را معرفی کنیم و در ادامه علت خرابی موتور دیزل، راه‌های جلوگیری از آن را بیان کنیم.
موتور دیزل چیست؟
موتور‌های دیزلی نوعی از موتور احتراق داخلی هستند که از چرخه دیزل برای تبدیل انرژی گرمایی حاصل از سوخت به حرکت استفاده می‌کنند. این نوع موتور‌ها به نام مخترع آن یعنی، رودلف دیزل نام‌گذاری شده است و به دلیل داشتن راندمان بالا، قدرت و گشتاوری زیاد در بسیاری از ماشین‌آلات و حرفه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور کلی در بازار دو نوع موتور وجود دارد که شامل موتور‌های بنزینی و موتور‌های دیزلی هستند. بر این اساس شناخت علت خرابی موتور دیزل اهمیت بالایی دارد؛ زیرا عملکرد موتور‌های دیزلی بر خلاف موتور‌های بنزینی است. موتور‌های بنزینی از شمع برای جرقه‌زنی و احتراق مخلوط هوا و سوخت استفاده می‌کنند؛ اما در موتور‌های دیزلی هوای فشرده شده و تا حدی گرم شده را برای ایجاد اشتعال سوخت داخل محفظه احتراق می‌شود. این فرایند باعث می‌شود که موتور‌های دیزلی راندمان بالا‌تر و مصرف سوخت پایین‌تری در مقایسه با موتور‌های بنزینی داشته باشند که در مواردی ممکن است نحوه انجام این فرایند باعث خرابی موتور دیزل شود.
مزایای استفاده از موتور‌های دیزلی
استفاده از موتور‌های دیزلی برای مصرف‌کنندگان مزایای بسیاری را به همراه دارد که برخی از این مزایا عبارت‌اند از:
- راندمان بالا و مصرف سوخت پایین
- قدرت و گشتاوری زیاد
- طول عمر بالا
- قابلیت اطمینان بالا
کاربرد موتور‌های دیزل دز صنایع مختلف
موتور‌های دیزل به دلیل قدرت و گشتاوری بالایی که دارند در بسیاری از صنایع و ماشین آلات از آن‌ها استفاده می‌کنند. برخی از مهم‌ترین صنایعی که از موتور دیزل استفاده می‌کنند عبارت‌اند از:
· صنعت حمل و نقل
در این صنعت از موتور‌های دیزلی برای وسایل نقلیه سنگین مانند کامیون‌ها، اتوبوس‌ها، تریلر‌ها، ون‌ها و ماشین آلات راه‌سازی استفاده می‌شود که یکی از موارد علت خرابی موتور دیزل عدم رسیدگی صحیح در هنگام طی کردن مسافت طولانی است. یکی دیگر از موارد کاربرد موتور‌های دیزل در این صنعت استفاده در کشتی‌ها و قایق‌ها بوده که از مدل کوچک آن در قایق‌های تفریحی و از مدل بزرگ آن در کشتی‌های اقیانوسی استفاده می‌شود. اگر کاپیتان کشتی و یا مهندسان آن از موارد خرابی موتور دیزل اطلاع کافی نداشته باشند ممکن است بر روی آب دچار مشکلات جدی شوند.
· صنعت کشاورزی
در صنعت کشاورزی برای ساخت بیشتر ماشین آلات و تجهیزات از موتور‌های دیزلی استفاده می‌شود که برخی از آن‌ها شامل تراکتور‌ها، کمباین‌ها، دروگر‌ها، برداشت‌کننده‌ها و سایر ادوات کشاورزی هستند. اصولاً بسیاری از کشاورزان درباره عوامل خرابی موتور دیزلی اطلاع مناسبی ندارند به همین منظور بهتر است در صورت مشاهده علائم غیرمعمولی نزد متخصص مراجعه کنند.
· استفاده در سایر صنایع
برخی دیگر از صنایع وجود دارند که برای به حرکت در آوردن ماشین آلات خود از موتور‌های دیزلی استفاده می‌کنند. برخی از این صنایع عبارت‌اند از:
- تجهیزات معدنی مانند بیل‌های مکانیکی، لودر‌ها، کامیون‌های کمپرسی، تجهیزات استخراج معدن
- پمپ‌ها و کمپرسور‌ها: از موتور‌های دیزلی برای به کار انداختن پمپ‌های آب، پمپ‌های هیدرولیک و کمپرسور‌های هوا استفاده می‌کنند.
- ماشین آلات جنگلی
- تجهیزات نظامی مانند تانک‌ها، نفربر‌های زرهی و غیره
باتوجه به کاربرد گسترده‌ای که این نوع موتور‌ها در صنایع مختلف دارند، ندانستن علت خرابی موتور دیزل و نداشتن آگاهی درباره نحوه کارکرد آن‌ها می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی برای ماشین آلات شود.
نشانه‌های خرابی موتور‌های دیزل
هر قطعه و تجهیزاتی به مرور زمان و بر اثر مصرف مدام ممکن است دچار خرابی و آسیب شود. بر این اساس موتور‌های دیزل نیز از این اساس مستثنا نیستند و اپراتور‌های ماشین آلات و تجهیزات ممکن است خرابی موتور دیزل را در تجهیزات یا ماشین آلات خود مشاهده کنند. علت خرابی موتور دیزل متعدد است و خرابی هر قسمت آن ممکن است علائم و نشانه‌های متفاوتی داشته باشد. با توجه به این موضوع برخی از علائم و نشانه‌هایی که اپراتور‌ها ممکن است در هنگامی خرابی موتور‌های دیزل مشاهده کنند عبارت است از:
· دود‌های غیرمعمول
اولین نشانه مبنی بر خرابی موتور دیزل، مشاهده دود‌های غیرمعمول از قسمت موتور ماشین آلات است. این دود‌ها هر کدام دارای رنگ‌های متفاوتی هستند که معنی خاص خود را نیز دارند. دود سفید نشانه ورود آب به محوطه احتراق، نقص در واشر سرسیلندر یا ترک خوردن سرسیلندر است. دود آبی نشانه وجود روغن در محفظه احتراق است که می‌تواند ناشی از فرسودگی حلقه‌های پیستون، شکستگی یا ساییدگی یاتاقان و یا نشت واشر سرسیلندر باشد. دود سیاه می‌تواند نشانه احتراق ناقص سوخت، گرفتگی فیلتر هوا، تنظیم نبودن انژکتور‌ها یا توربوشارژ معیوب باشد.
· وجود صدای ناخوشایند
صدا‌ها نیز می‌توانند نشانه خرابی موتور دیزل باشند که هرکدام از صدا نشانه خرابی در بخش یا سایر تجهیزات موتور دیزل است. صدای کوبیدن، می‌تواند نشانه فرسودگی یاتاقان‌ها، شل شدن میل لنگ‌ها یا وجود مشکل در پیستون‌ها باشد. صدای سوت کشیدن نشانه نشت هوا از مجرای ورود یا خروج یا وجود مشکل در توربوشارژ است. در انتها نیز صدای تق‌تق می‌تواند ناشی از شل شدن انژکتور‌ها، تنظیم نبودن موتور و یا فیلتر سوخت کثیف باشد.
· مشکلات استارت خوردن
مورد دیگری که می‌تواند از علائم خرابی موتور دیزل باشد استارت نخوردن آن است. اگر موتور دیزل سخت استارت بخورد ناشی از ضعیف شدن باتری، وجود مشکل در سیستم برق یا گرفتگی فیلتر هوا یا سوخت باشد. در مقابل اگر موتور دیزل روشن نشد نشان دهنده خراب شدن پمپ سوخت، انژکتور‌ها، شمع‌های پیش گرمایش یا وجود مشکل در سیستم احتراق است.
· سایر علائم خرابی موتور دیزل
برخی از سایر مواردی که می‌توانند نشان دهنده خرابی موتور دیزل باشند عبارت‌اند از:
- کاهش شتاب و توان موتور
- افزایش مصرف سوخت
- نشت روغن یا سوخت
- گرمای بیش از حد موتور
هریک از علائم خرابی موتور‌های دیزل علت خاص خود را دارند و افرا با پی‌بردن آن‌ها و مراجعه نزد افراد متخصص می‌توانند علت خرابی موتور دیزل را تشخیص دهند و در صدد رفع آن برآیند.
دلایل اصلی ایجاد خرابی در موتور‌های دیزلی
موتور‌های دیزلی به عنوان یک نیرو و محرک حرکتی در ماشین آلات مختلف می‌توانند به دلایل مختلفی دچار خرابی شوند؛ اما عمده علت خرابی موتور دیزل عبارت است از:
- کمبود روغن
- استفاده از روغن نامناسب
- آلودگی روغن
- کمبود مایع خنک کننده
- نشت مایع خنک کننده
- خرابی فن موتور
- آلودگی سوخت
- نشت سوخت
- خرابی پمپ سوخت
- فرسودگی حلقه‌های پیستون
- سایش یاتاقان‌ها
- ترک خوردن سرسیلندر
- خرابی انژکتور‌ها
- تنظیم نبودن موتور
به طور کلی هر یک از موارد گفته شده در بالا و موارد دیگری مانند استفاده از قطعات یکی غیر اصل ممکن است باعث خرابی موتور دیزل شود. بر این اساس تنها چیزی که در این مورد اهمیت دارد پیگیری نشانه‌های خرابی و بررسی علت آن است.
راه‌های جلوگیری از آسیب و خرابی موتور دیزل
به دلیل این که موتور‌ها یکی از قطعات مهم در سیستم ماشین آلات هستند به دلایل مختلفی خراب می‌شوند و این خرابی‌ها از طول عمر آن‌ها می‌کاهد. با توجه به این موضوع افراد با جلوگیری و شناسایی به موقع آسیب می‌توان طول عمر آن‌ها را افزایش داد. برخی از راهکار‌های جلوگیری از خرابی موتور دیزل عبارت است از:
- استفاده از قطعات یدکی اصل
- انجام سرویس‌های دوره‌ای و منظم
- استفاده از سوخت و روغن‌های باکیفیت
- رعایت نکات رانندگی و کارکرد صحیح
- توجه به علائم و هشدار دهنده‌ها
کلام آخر
موتور‌های دیزل عامل حیاتی در سیستم ماشین آلات هستند که ماشین آلات صنایع مختلف، از جمله کشاورزی، حمل و نقل و غیره به وسیله آن ساخته و به حرکت درآورده می‌شوند. این موتور‌ها نیز مانند سایر قطعات مکانیکی دچار آسیب و خرابی می‌شوند که دارای علائم و نشانه‌های خاص خود مانند سود کشیدن، صدای تق‌تق و… هستند. با بررسی هر یک از این صدا‌ها می‌توان به نوع خرابی موتور دیزل پی برد و سپس در صدد رفع آن برآمد. پیدا کردن علت خرابی موتور دیزل و حل آن می‌تواند به کارکردن مجدد موتور کمک کند؛ اما خرابی بیش از حد می‌تواند از طول عمر موتور کم کند.
